TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı’nın, istihdamdan erişilebilirliğe, eğitimden sağlığa, siyasi hayata katılımdan hakların korunmasına kadar geniş bir alanı kapsadığını belirterek, “Bu plan, güçlü koordinasyon, çok taraflı iş birliği ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla hazırlanan, 31 hedefe yönelik, 107 eylem alanı ve 275 faaliyeti içeriyor.” dedi
TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un teşrifleriyle, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Derya Yanık, Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun katılımıyla Cumhurbaşkanlığı himayesinde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının ev sahipliğinde düzenlenen Engelsiz Yaşam Fuarı ve Farkındalık Zirvesi’nde 2023-2025 yıllarını kapsayan ilk Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı açıklandı. İstanbul Fuar Merkezi’nde gerçekleştirilen programda yaptığı konuşmada Şentop, kendi alanında Türkiye’de tek, dünyanın da en büyük 6. fuarı olan bu etkinliğin, engellilerle ilgili farkındalığı artırmayı, kurumlar arasında işbirliği ve dayanışmayı güçlendirmeyi hedeflediğini söyledi.
Kimseyi ötekileştirmeden, dışlamadan, dışarıda bırakmadan, her bir ferde devletin hizmetlerinin ulaştırıldığını dile getiren Şentop, “Geçtiğimiz 20 yılda ülkemize, her alanda olduğu gibi engellilerimizin sorunlarının çözümü konusunda da adeta çağ atlattık. Engelli kardeşlerimize yönelik çarpık önyargıları kırmakla kalmadık, aynı zamanda onları hayatın içine katacak adımları da attık. Köklü ‘kerim devlet’ geleneğimizi, günümüzün sosyal devlet anlayışıyla harmanlayarak bu alanda yeni ve özgün bir paradigma ortaya koyduk. Devletimizin şefkat şemsiyesini genişletirken yardım, lütuf veya ihsan yerine hak temelli bir anlayışla hareket ettik.” diye konuştu.
Bunun için önce engellilerle ilgili güçlü bir hukuki altyapı oluşturduklarını aktaran Şentop, ülkenin ilk Engelliler Kanunu’nu 2005’te çıkardıklarını hatırlattı.
Birleşmiş Milletler’in, Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmesinin de 2009’da kabul edildiğini, Anayasa değişikliğiyle engellilere yapılacak pozitif ayrımcılığı en üst düzeyde güçlü hukuk metniyle garanti altına aldıklarını ifade eden Şentop, bunun yanında mevzuatı özürlü, sakat, çürük gibi incitici ifadelerden tamamen arındırdıklarını söyledi.
Eğitim, rehabilitasyon, istihdam, sosyal yardım, evde bakım, girişimcilik, sportif ve kültürel faaliyetler, sağlık ve erişilebilirlik gibi geniş bir yelpazede pek çok düzenlemeyi hayata geçirdiklerini anlatan Şentop, tüm bu çabalar sayesinde, ülkedeki kamuya ait bakım ve rehabilitasyon merkezlerinin sayısını 21’den 104’e yükselttiklerini, kamu-özel toplam 403 bakım merkezinde, şu an 33 bin kişiye yatılı bakım hizmeti sunulduğunu ifade etti.
“Kamuda çalışan engelli sayısı 66 bine yükseldi”
Şentop, 2007’de başlayan evde bakım yardımı kapsamında 562 bin 365 vatandaşa aylık ödeme yapıldığını belirterek “Ailesinin yanında bakımı mümkün olmayan engelliler için hayata geçirilen 149 umutevinde, 654 kardeşimiz hizmet almaya devam etmektedir. Her ilde en az bir merkez olacak şekilde, Türkiye genelinde 130 Engelsiz Gündüz Yaşam Merkezimiz çalışmalarına devam ediyor.” diye konuştu.
Dünyada bir ilke imza atarak, 2012’de engellilerin istihdamı için ayrı ve merkezi bir sınav uygulamasına geçildiğini dile getiren Şentop, böylece kamuda çalışan engelli sayısının 12 kattan fazla artarak 66 bine yükseldiğini kaydetti.
Özel sektörde engelli istihdamını teşvik amacıyla yükümlü olmadığı halde veya kota fazlası engelli çalıştıran işverenler için sigorta priminin destek miktarını yüzde 50’den yüzde 100’e çıkarıldığını hatırlatan Şentop, resmi ve özel eğitim kurumlarına devam eden engelli öğrencileri, okullarına ücretsiz taşıma imkanı sunulduğunu anlattı.
Türkiye’nin, yapılan tüm bu yatırımlar ve hukuki düzenlemeler neticesinde, sosyal politikalar alanında dünyada örnek gösterilen bir konuma ulaştığını ifade eden Şentop, bunların yeterli olmadığını, kendilerini ve politikalarını sürekli geliştirdiklerini söyledi.
“İkinci Otizm Eylem Planını, nisan ayında hayata geçirilecek”
TBMM Başkanı Şentop, otizmli çocuklar konusunun Türkiye’de ve dünyada öne çıktığını belirterek şöyle konuştu:
“Otizm Eylem Planı’mızda, otizmle ilgili farkındalık oluşması, kurumsal ve akademik altyapının tesisi noktasında önemli kararlar alınmıştı. Bu doğrultuda otizmli kişiler için 6 ilimizde ihtisaslaşmış Gündüz Yaşam Merkezleri açıldı. Ancak özellikle son dönemde bu konuda yeni ihtiyaçların ortaya çıktığı da görülmektedir. Önceki tecrübelerimizin ve ailelerimizden gelen talepler ışığında, otizm meselesinde yeni adımlar da atılacaktır. Daha etkili hizmet üretebilecek, toplumsal kabulü ve bilinci artıracak İkinci Otizm Eylem Planı, nisan ayında hayata geçirilecek.”
Artan saldırılar ve tehditler karşısında, toplumun kilit taşı olan aile müessesini korumaya da büyük önem verdiklerini vurgulayan Şentop, sözlerine şöyle devam etti:
“Avrupa’da birçok ülkede bu konuda önemli tartışmalar sürdürülüyor ve önemli adımlar atılıyor. Türkiye’nin bu konuda da öncülük yapması gerekir. Bu amaçla hazırlıkları tamamlanan Anayasa değişikliği teklifi, mecliste grubu bulunan tüm siyasi partilere görüşüldü. Bütçe takviminin bitmesinin ardından teklifin meclis gündemine geleceğine inanıyorum. Aile kurumunun güçlendirilmesi yanında inanç özgürlüğü bağlamında, hak ve özgürlükleri de genişleten, teminat altına alan bu teklifin, güçlü bir mutabakatla benimseneceğine inanıyorum.”
“Ulusal Eylem Planı’nın hazırlıkları Cumhurbaşkanımızın başkanlığında yürütüldü”
Şentop, son 20 yıllık dönemde devletin hizmet çıtasının sürekli yukarılara taşındığını, politikaların sürekli geliştirilmesi suretiyle Türkiye’nin bugünlere getirildiğini dile getirerek şunları kaydetti:
“Şimdi de Cumhuriyetin yeni yüzyılına istikamet çizmenin mücadelesi veriliyor, milletimizin ve dünyanın huzuruna Türkiye Yüzyılı vizyonuyla çıkıyoruz. Geçen sene Cumhurbaşkanımız tarafından kamuoyuyla paylaşılan 2030 Engelsiz Vizyon Belgesi’nin çerçevesi bu anlayışla belirlenmişti. Vizyon Belgesi’nin 2023-2025 yılları arasındaki uygulama aracı olan Ulusal Eylem Planı’nın hazırlıkları da Cumhurbaşkanımızın başkanlığında hassasiyetle yürütüldü.
Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı, istihdamdan erişilebilirliğe, eğitimden sağlığa, siyasi hayata katılımdan hakların korunmasına kadar geniş bir alanı kapsamaktadır. Bu plan, güçlü koordinasyon, çok taraflı iş birliği ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla hazırlanan 31 hedefe yönelik, 107 eylem alanı ve 275 faaliyeti içeriyor. Ulusal Eylem Planı, kamu kurum ve kuruluşlarının politika, program ve hizmetlerine ilişkin tüm süreçlerde, engellilik konusunu hak temelli bir yaklaşımla ele almalarını sağlayacak şekilde hazırlanmıştır.”
Şentop, engelli fertlerin durumlarının çeşitliliğine ve düzeyine bağlı olarak farklılaşan ihtiyaçları için gerekli tedbirleri ve düzenlemeleri öngören çift yönlü yaklaşımla hareket edildiğini belirtti.
Etkili koordinasyon ve çok taraflı iş birliğiyle engelli bireylerin katılımı gözetilerek bu plandaki tüm faaliyetlerin uygulanacağından kimsenin şüphesinin olmaması gerektiğini vurgulayan Şentop, Engelli Hakları İzleme ve Değerlendirme Kurulu’nun, yeni yönetim sisteminin ruhuna uygun şekilde daha da güçlendirildiğini anlattı.
Şentop, kurulun, bakanlık koordinasyonunda faaliyetlerin gerçekleştirilmesi, izlenmesi ve raporlanmasından sorumlu olacağını aktardı.
“Engelli bireye yönelik pozitif ayrımcılık 2010 yılında anayasal güvence altına alınmıştır”
Bakan Derya Yanık ise konuşmasında fuarın, engelli vatandaşların hayat standartlarını en üst seviyeye taşımak amacıyla katettikleri mesafeyi ve engelli teknolojileri konusunda nereden nereye gelindiğini gösterdiğini aktaran Yanık, fuarın aynı zamanda devlet düsturu haline gelen ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın sıklıkla altını çizdiği “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın” ilkesinin engelli vatandaşlara yönelik hizmetlerde de öne çıktığının en güzel göstergelerinden biri olduğunu ifade etti.
Türkiye’de engellilik alanında yapılan çalışmaların son 20 yılda özellikle zihniyet dönüşümü sağlamada önemli mesafeler katettiğini dile getiren Yanık, “Bu dönemde eğitimden sağlığa, sosyal hayata katılımdan ulaşıma, hukuki düzenlemelerden istihdama kadar birçok farklı başlıkla eski Türkiye ile kıyasla kabul edilmeyecek yeniliklere imza atılmış. En önemlisi engelli bireylerin de ülkemizin kalkınmasında taşıdıkları potansiyeli kullanabilecekleri bir iklim oluşturulmaya çalışılmıştır.” dedi.
Türkiye’de engelliliğe dayalı her türlü ayrımcılığın önlenmesi için ilk ve öncü nitelikte olan yasal düzenleme ve uygulamaların 2005 yılında hayata geçirildiğini hatırlatan Yanık, bu kanun ve alt düzenlemeleriyle birlikte Türkiye’de ilk kez 1500 maddelik bir mevzuatla engelliler hukuku oluşturulduğunu kaydetti.
Bakan Yanık, sözlerine şöyle devam etti:
“Sayın Cumhurbaşkanımızın başkanlığında 2007 yılında Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ni ilk imzalayan ülkelerden birisi Türkiye’dir. Engelli bireye yönelik pozitif ayrımcılık 2010 yılında anayasal güvence altına alınmıştır. Kapsayıcı hizmetlerin engelli bireylerin ihtiyaçlarını gözetecek şekilde çeşitlendirilmesi ve yaygınlaştırılması için çalışmalarımız aralıksız devam ediyor. Sosyal politikalarımız ve bu politikalara uygun şekilde geliştirdiğimiz sosyal hizmetlerimizi hak temelli bakış açısıyla geliştiriyoruz. Kimin neye ihtiyacı varsa bunu tespit ederek o ihtiyacın giderilmesi için gerekli yönlendirmeleri ve çalışmaları gerçekleştiriyoruz. Bugün bu anlayışı ulusal hane ziyaretleri adı altında ülke çapında bir seferberliğe dönüştürdük. Hangi hanede engelli, yaşlı, desteğe ihtiyaç duyan çocuk ya da kadın varsa hepsinin tespitini ve takibini yapmak üzere sistemimizi harekete geçirdik.
Türkiye’deki 130 gündüz bakım merkezinden 1533 engelli vatandaşın hizmet aldığını belirten Yanık, gündüz hizmet merkezlerinin sayısını gün geçtikçe arttırdıklarını bildirdi.
“Ocak ayından bugüne 16 milyar 54 milyon liralık evde bakım ödemesi gerçekleştirdik”
Engelli vatandaşlara yönelik çalışmalarda da temel yaklaşımlarının aile odaklı olduğunu ifade eden Bakan Yanık, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bu kapsamda 2006 yılında başlattığımız evde bakım yardım uygulamasıyla, 562 bin 365 engelli vatandaşımıza yönelik 2022 yılı ocak ayından bugüne toplam 16 milyar 54 milyon liralık evde bakım ödemesi gerçekleştirdik. Engelli bireylerin aileleri yanında bakım almalarını ve yaşadıkları çevreden kopmadan toplumla bütünleşmelerini desteklemeye ara vermeden devam edeceğiz. Evlerinde engelli yakınlarına bakan ailelerimizin ani gelişen ihtiyaçlarını düşünerek ve onları rahatlatmak amacıyla engelli vatandaşlarımızı yılda 30 güne kadar bakanlığımıza bağlı yatılı bakım merkezlerimizde ücretsiz misafir ediyoruz. Engelli bireylerin hayata tam ve etkin katılmaları, bağımsız hareket etme hakkının gerçekleşmesi için erişilebilirlik çalışmaları önem verdiğimiz başka bir başlığımız. Bu doğrultuda kamu kullanımına açık binaların, kaldırım, yaya geçidi, park gibi açık alanların, toplu taşıma araçlarıyla ilgili ile bilgi ve iletişim sistemlerinin erişilebilir hale getirilmesi gerekiyor.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından güçlendirilerek yeniden yapılandırılan Engelli Hakları İzleme ve Değerlendirme Topluluğu’nun çalışmalarına başladığını belirten Bakan Yanık, kurulun, bakanlığın etkili koordinasyonunda ve tüm tarafların yakın iş birliğinde, engelli vatandaşların sorunlarına en üst düzeyde çözüm bulacağını ve bu çözümleri hayata geçireceğini söyledi.
Türkiye Yüzyılı’nın, “Her yaşta ve her durumda toplumla birlikte ve beraberce” diyerek atacakları yeni adımların adı olacağını ifade eden Yanık, “Ailelerimiz huzur ve güven içerisinde geleceğe umutla bakmayı sürdürecektir. Bu çalışmalarla birlikte hep yaptığımız gibi yolumuza yeni şeyler söyleyerek devam ediyoruz. Bunun için geçtiğimiz yıl Sayın Cumhurbaşkanımız Engelsiz Vizyon Belgesi ile engellilik alanında 2030’a kadar olan süreçte neler yapacağımızı açıklamıştı. Bugünse burada Engelsiz Vizyon Belgemizi uygulayacak şekilde 2023-2025 yıllarını kapsayan ilk Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı’nı ilan edeceğiz.” diyerek sözlerini tamamladı.
