Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı (2023-2025) ile İlgili 2023/4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi Resmi Gazete’de yayınlandı.
Engellilik; ekonomik ve sosyal statüsü ne olursa olsun toplumun tüm kesimlerini etkileyen bir olgudur.
Tarihsel süreç içerisinde hem toplumların hem de engelli bireylerin engelliliği algılama biçimlerinde değişimler yaşanmıştır. Günümüzde engelliliği bir kader ve trajedi olarak gören anlayış zayıflamış ve engelliliği insan çeşitliliğinin bir parçası olarak gören, engellilerin engelli olmalarından dolayı maruz kaldıkları durumları insan hakkı ihlali olarak değerlendiren anlayış güçlenmeye başlamıştır. Bu kapsamda engelli bireyler, kendileri yerine başkaları tarafından karar verilen, korunmaya ve yardıma muhtaç bireyler olarak değil; kendi yaşamları üzerinde yetki ve karar sahibi bireyler olarak yaşamlarını sürdürmeyi talep etmektedir. Bu talepler ile birlikte engelliliğin bir insan hakları meselesi olduğu küresel olarak kabul edilen bir yaklaşım haline gelmiştir.
Bu yaklaşımla birlikte engellilik konusu insan hakları, ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik, fırsat eşitliği,
bağımsızlık, özerklik, katılım, farklılıklara saygı kavramları ile anlamlandırılmaya başlamıştır. Ülkemizin de tarafı olduğu Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme (EHİS) de bu ilkelerin üzerine inşa edilen ve küresel
düzeyde güçlü bir irade ile kabul edilmiş yasal bağlayıcılığı olan ilk temel belgedir. Sözleşme, engelli bireylerin insan hak ve özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını temin ve teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Sözleşme; ulusal politika, planlama ve uygulamalara hak temelli ve kalkınma odaklı bir anlayışla ışık tutan bir yol haritasıdır. Yoksulluğu sona erdirmek, dünyamızı korumak ve 2030 yılına kadar tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak amacıyla küresel düzeyde kabul edilen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi de ‘kimseyi geride bırakmama’ vaadi ile engellilik kapsayıcı politikaların ülkeler tarafından hayata geçirilmesi açısından yol gösterici niteliktedir.
Sözleşme, ülkemizin politika ve uygulamaları açısından engellilik konusunun uluslararası dayanağını oluştururken; Anayasa ve engellilik alanında çerçeve kanun niteliğinde olan Engelliler Hakkında Kanun ise ulusal dayanağını oluşturmaktadır. 2005 yılında yayımlanan Engelliler Hakkında Kanun’la birlikte ülkemizde 1.500 maddelik engelliler hukuku oluşmuştur.
Bu çerçevede “engelli bireylerin temel hak ve özgürlüklerden faydalanmasını teşvik ve temin ederek doğuştan sahip oldukları onura saygıyı güçlendirerek toplumsal hayata diğer bireylerle eşit koşullarda tam ve etkin katılımlarının sağlanması ve engelliliği önleyici tedbirlerin alınması” ulusal politikamız olarak benimsenmiştir. Politika oluşturma ve hizmet sunumu ülkemizde genel idare ile birlikte yerel yönetimlerin görev ve sorumluluğunda yürütülmektedir. Engellilik konusunun çapraz kesen bir alan olması nedeniyle de bu politika ve hizmetler her bir vatandaş gibi engelli vatandaşları da kapsamaktadır. Bununla birlikte, nüfusumuzun yaklaşık %7’sini oluşturan engelli bireyler ve ailelerinin yaşam koşullarının iyileştirilmesini sağlayacak politika ve hizmetlerin geliştirilmesine ilişkin çalışmalar topyekûn devam ettirilmektedir. Bu kapsamda tüm hak alanlarındaki politika ve programların oluşturulması ve hizmetlerin sunumunda engellilik kapsayıcı ve hak temelli yaklaşımın ortak bir payda ile benimsenerek ülkemizde engelli bireylerin haklarının korunması ve geliştirilmesi konusunda yasal, kurumsal ve uygulamaya yönelik yapılması gerekenler güçlü bir iş birliği, koordinasyon ve en önemlisi katılımcı bir anlayışla gerçekleştirilmektedir.
